کاربردها و تکنیک‌های سانتریفیوژ خون در آزمایشگاه‌های پزشکی

سانتریفیوژ خون یکی از ابزارهای بسیار حیاتی در آزمایشگاه‌های پزشکی است که برای جداسازی اجزای خونی مختلف به کار می‌رود. این دستگاه به واسطه قابلیت‌های پیچیده خود، مانند چرخش با سرعت بالا، اجازه می‌دهد تا پلاسما، سلول‌های خونی مختلف و فراورده‌های خونی مانند پلاکت‌ها به طور کامل از یکدیگر جدا شوند.

این تکنولوژی امکان انجام آزمایش‌های دقیق‌تر و تشخیص بیماری‌ها را با استفاده از نمونه‌های خون بهبود می‌بخشد. از جمله کاربردهای اصلی این تجهیزات می‌توان به تهیه سرم‌های پلاسما، جداسازی سلول‌های سفید و تحقیقات مولکولی اشاره کرد که هرکدام نیازمندی‌های خاصی دارند که با استفاده از این دستگاه به‌خوبی انجام می‌شود.

سانتریفیوژ خون چیست؟

این دستگاه‌ها با تغییر در دور و سرعت چرخش، قادرند گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را از یکدیگر جدا کنند. علاوه بر این، سانتریفیوژها در تحقیقات بالینی برای مطالعه و جداسازی اجزای خونی بکار می‌روند.

این دستگاه‌ها به صورت مختلفی برای کاربردهای متنوع طراحی شده‌اند؛ به عنوان مثال، مدل‌های میزی با سرعت بالا برای جداسازی سلول‌ها استفاده می‌شوند، در حالی که مدل‌های بزرگتر و ایستاده برای پردازش نمونه‌های حجیم مناسب هستند.

در یک فرایند سانتریفیوژ، نمونه خونی در دمای اتاق قرار می‌گیرد و پس از اجرای دوران و تنظیم سرعت مشخص، اجزای مختلف آن مانند گلبول‌ها جدا می‌شوند. نتایج این فرآیند معمولا به سرعت و دقت بالایی انجام می‌پذیرد، به طوری که نتایج به دست آمده از سانتریفیوژ در زمان‌های بسیار نزدیک به مقادیر پیشنهادی توسط WHO قرار دارند، که این نشان‌دهنده کارایی بالای این دستگاه‌ها در جداسازی و مطالعه اجزای خونی است.

انتخاب سانتریفیوژ مناسب برای خون

در انتخاب سانتریفیوژ مناسب برای نمونه‌های خون، باید نوع جداسازی مورد نیاز و سرعت مناسب را در نظر گرفت. سانتریفیوژهای زاویه‌ متحرک یا روتور متحرک به عنوان انتخاب اصلی برای جداسازی اجزای نمونه با چگالی‌های مختلف شناخته می‌شوند، زیرا قادرند با تغییر در دوران و سرعت، این اجزا را به طور مؤثری از یکدیگر جدا کنند. همچنین، ابعاد و ظرفیت سانتریفیوژ نیز باید با توجه به تعداد و حجم نمونه‌های مورد نیاز در آزمایشگاه، مورد بررسی قرار گیرد.

اندازه سانتریفیوژ نقش حیاتی در کارایی و کاربرد آن دارد، به ویژه در آزمایشگاه‌های بزرگ بالینی یا تحقیقاتی که نیاز به پردازش سریع و دقیق تعداد زیادی نمونه دارند و سانتریفیوژهای کوچک­تر مناسب‌تر برای نمونه‌های کم حجم و محیط‌های آزمایشگاهی کوچک هستند.

برای کسب مشاوره در زمینه خرید سانتریفیوژ با کارشناسان ما در مجموعه آرکا راد تجارت تماس بگیرید.

کاربردهای سانتریفیوژ خون

این سانتریفیوژ در حوزه‌های مختلفی از پزشکی، آزمایشگاهی و تحقیقاتی کاربردهای بسیاری دارد که شامل موارد زیر است:

• جداسازی اجزای خون:

سانتریفیوژ خون برای جداسازی دقیق و مؤثر اجزای خون از جمله گلبول‌های قرمز (RBCs)، گلبول‌های سفید (WBCs) و پلاکت‌ها استفاده می‌شود. این فرآیند امکان تحلیل دقیق ترکیبات خونی را برای تشخیص بیماری‌ها و مشکلات بهداشتی فراهم می‌کند.

• استخراج سرم و پلاسما:

سرم و پلاسما حاوی مواد مختلفی هستند که برای آزمایش‌های بیوشیمیایی و تحلیل مواد مختلف استفاده می‌شوند.

• تهیه نمونه‌های خون برای آزمایشات:

این دستگاه به عنوان ابزاری اساسی در تهیه نمونه‌های خون برای آزمایشات مختلف مانند شمارش خون، اندازه‌گیری هماتوکریت و تحلیل بیوشیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• تحقیقات علمی:

در تحقیقات علمی، برای جداسازی و مطالعه اجزای مختلف خون به منظور بهبود فهم درباره بیماری‌ها، تاثیرات داروها و مسائل پزشکی کاربرد فراوانی دارد.

• زیست‌شناسی مولکولی:

در زمینه زیست‌شناسی مولکولی، سانتریفیوژ خون برای جداسازی اسیدهای نوکلئیک و دیگر مولکول‌ها از نمونه‌های خون استفاده می‌شود. این فرآیند اساسی برای انجام تحلیل‌های مولکولی مانند PCR و سایر تکنیک‌های مشابه است.

نحوه کار سانتریفیوژ خون

سانتریفیوژ خون به عنوان ابزاری مهم در حوزه پزشکی و آزمایشگاهی شناخته می‌شود که برای جداسازی اجزای مختلف خون از یکدیگر استفاده می‌شود. این دستگاه با استفاده از نیروی گریز از مرکز، اجزای سنگین‌تر مانند گلبول‌های قرمز را از اجزای سبک‌تر مانند پلاسما جدا می‌کند. راهنمایی نحوه کار سانتریفیوژ خون به شرح زیر است:

• آماده‌سازی نمونه

ابتدا خون کامل را از ورید بازوی بیمار جمع‌آوری کرده و آن را در لوله‌های ACD قرار دهید. این لوله‌ها برای حفظ خون بازویی بهینه هستند.

• قرار دادن لوله‌ها در سانتریفیوژ

لوله‌های حاوی خون را در روتور سانتریفیوژ قرار داده و اطمینان حاصل کنید که لوله‌ها به صورت رو به رو در روتور قرار گرفته‌اند و وزن و اندازه آن­ها یکسان باشد تا بالانس درون روتور حفظ شود.

• تنظیم سرعت و زمان

از صفحه کنترلی دستگاه سانتریفیوژ، سرعت و زمان مناسب برای جداسازی اجزای خون را تنظیم نموده و دقت کنید که سرعت و زمان مواردی هستند که بستگی به نوع دستگاه و نمونه مورد آزمایش دارند.

• شروع چرخش

دستگاه را روشن کنید تا چرخش شروع شود. این چرخش باعث جدا شدن اجزای خون بر اساس وزن آن­ها می‌شود، به‌طوری‌که پلاسما و سایر اجزا از گلبول‌های قرمز جدا می‌شوند.

• جداسازی اجزا

پلاسما و سایر مواد خونی که وزن کمتری دارند به سمت مرکز دستگاه جابه‌جا می‌شوند، در حالی که گلبول‌های قرمز به طرف خارجی می‌رود.

• برداشتن نمونه‌ها

پس از اتمام فرآیند سانتریفیوژ، نمونه‌های جدا شده را از داخل لوله‌ها بردارید. برای پی‌آرپی، پلاسمای غنی از پلاکت‌ها برای استفاده بعدی منتقل شود.

نکات ایمنی و مراقبت

برای ایمنی و مراقبت از سانتریفیوژ خون، نکات زیر حائز اهمیت هستند:

• استفاده از دستکش و لباس مناسب
• تمیز کردن منظم
• ضدعفونی منظم
• استفاده از مواد شوینده مناسب
• عدم تماس با مواد آلوده
• بررسی دوره‌های خدمات و تعمیرات
• توجه به دستورالعمل‌های سازنده

این نکات از انتقال عفونت و کاهش دقت در آزمایشات جلوگیری می‌کنند.

انواع روتور ( چرخاننده ) سانتریفیوژ

روتورهای سانتریفیوژ آزمایشگاهی به دو دسته، روتورهای زاویه باز (Swing Out) و روتورهای زاویه ثابت تقسیم می‌شوند، که انتخاب هر کدام از این روتورها به عوامل مختلفی از جمله نوع سانتریفیوژ، قدرت موتور، سرعت چرخش روتور و ظرفیت حجمی آن بستگی دارد. روتورهای سانتریفیوژ هر کدام با کاربردهای خاص خود معمولا از مواد مختلفی از جمله فیبر کربن، آلومینیوم و تیتانیوم ساخته می‌شوند.

• روتورهای زاویه باز سانتریفیوژ یا Swing Out

روتورهای زاویه باز برای جداسازی نمونه‌ها با حجم بالا (تا 12 لیتر) و در سرعت‌های پایین مناسب هستند و با بازوهایشان نمونه‌ها را به سمت بیرون پرتاب می‌کنند و در زاویه 90 درجه از محور چرخش حرکت می‌کنند، که این ترتیب حرکت باعث می‌شود جداسازی نمونه‌ها به بهترین شکل انجام شود. روتورهای زاویه باز برای جداسازی نمونه‌های حساس و دقیق بسیار مناسب هستند و شامل سه بخش اصلی شامل روتور، باکت، و اینسرت می‌شوند که همگی با همکاری آداپتورهای مختلف برای انواع لوله‌های آزمایشگاهی با سایزهای مختلف قابل استفاده هستند.

• روتورهای زاویه ثابت

این روتور سانتریفیوژ لوله‌ها را در زاویه حدود 45 درجه نسبت به محور اصلی چرخش نگه می‌دارند و برای جداسازی نمونه‌هایی که ویسکوزیته بالاتری دارند، بسیار مناسب نیستند، اما برای جداسازی ذرات متراکم از اجزای سبک‌تر بسیار کارآمد هستند. روتورهای زاویه ثابت عمدتا برای خالص‌سازی پروتئین‌ها، جداسازی DNA و RNA کاربرد دارند و بر خلاف روتورهای زاویه باز، به دلیل زاویه ثابت، رسوبات کمتری در کناره‌های لوله‌ها ایجاد می‌کنند.

انواع سانتریفیوژ خون

سانتریفیوژ خون به عنوان یک ابزار حیاتی در علم پزشکی برای جداسازی و تهیه اجزای مختلف خون، از جمله پلاکت‌ها، سلول‌های قرمز و سفید، با استفاده از نیروی گریز از مرکز به کار می‌رود.

 این دستگاه‌ها با توانایی جداسازی دقیق اجزای خون، امکان تشخیص بیماری‌ها، تحقیقات علمی، و ارائه درمان‌های موثر را به متخصصان پزشکی و زیبایی می‌دهند، به طوری که تکنولوژی سانتریفیوژ به لحاظ اهمیت بسیاری در زمینه بهبود سلامت و کیفیت زندگی انسان‌ها دارای ارزش است.

• سانتریفیوژ PRP

سانتریفیوژ PRP، به‌طور گسترده در کلینیک‌های زیبایی، پوست، کاشت مو، و ترمیم زخم‌های قدیمی استفاده می‌شود تا پلاکت‌های خون را برای تزریق به بیماران جمع‌آوری و آماده کند. این دستگاه با استفاده از نیروی گریز از مرکز، به‌طور مؤثری پلاکت‌ها را جدا کرده و تهیه می‌کند، تا بتوان آن­ها را برای انجام درمان‌های زیبایی و پزشکی مورد استفاده قرار داد.

• سانتریفیوژ سرولوژی

سانتریفیوژ سرولوژی به‌طور خاص برای شست و شوی گلبول‌های قرمز طراحی شده و در آزمایشگاه‌های پزشکی به کار می‌رود تا آزمایش‌های مختلفی از جمله تشخیص گروه خون و کراس مچ بانک خون را انجام دهد. این دستگاه با استفاده از نیروی گریز از مرکز، به‌طور دقیق گلبول‌های قرمز را از نمونه‌های خون جدا و آنالیز می‌کند، تا دقیق‌ترین نتایج را در تشخیص بیماری‌ها و تحلیل خون ارائه دهد.

نگهداری

نگهداری صحیح از دستگاه سانتریفیوژ خون برای اطمینان از عملکرد بهینه و افزایش عمر مفید دستگاه ضروری است. در این بخش از مقاله مجموعه آرکا راد تجارت چند نکته کلیدی برای نگهداری صحیح از دستگاه آورده شده است:

• طبق دستورالعمل‌های سازنده، سرویس‌های دوره‌ای انجام شود.
• به صورت منظم دستگاه را برای اطمینان از عدم وجود علائم خرابی یا سایش بررسی کنید.
• بعد از هر بار استفاده، داخل و خارج دستگاه را با یک پارچه نرم و مرطوب تمیز نمایید.
• از مواد شوینده ملایم و غیر خورنده برای تمیز کردن استفاده و از تماس مواد شیمیایی قوی با دستگاه جلوگیری شود.
• هنگام قرار دادن نمونه‌ها در سانتریفیوژ، مطمئن شوید که بار به طور یکنواخت توزیع شده است تا از لرزش و آسیب به دستگاه ممانعت به عمل آید.
• از تیوب‌های مخصوص و سازگار با دستگاه استفاده کنید.
• سانتریفیوژ را در محیطی با دمای مناسب و تهویه مناسب نگهداری شود  تا دستگاه بیش از حد داغ نگردد.
• از اینکه فضای کافی برای تهویه دستگاه وجود دارد، اطمینان حاصل فرمایید.

با رعایت این نکات، می‌توانید عمر مفید دستگاه سانتریفیوژ خون خود را افزایش داده و از عملکرد بهینه آن مطمئن شد.

تمیز کردن

سازندگان این تجهیزات تاکید دارند که برای تمیز کردن این دستگاه‌ها، باید مراحل خاصی را رعایت کرد که شامل استفاده از دستکش یک بار مصرف، قرار دادن سانتریفیوژ بر روی سطح صاف و جدا کردن کابل برق پیش از شروع تمیز کردن است.

باید به طور مداوم قسمت بیرونی و محفظه روتور را با مواد شوینده خنثی تمیز و پس از آن، روتور و محور آن را با استفاده از پارچه مرطوب و مواد شوینده خنثی پاک کرد. اهمیت دارد که از مواد شوینده سوزاننده یا حاوی یون کلر خودداری شود، زیرا این مواد می‌توانند به قطعات حساس دستگاه آسیب برسانند.

در پایان، سانتریفیوژ باید پس از خشک شدن کامل دستگاه، مجددا به برق وصل شود و سطح داخلی و خارجی آن باید به‌طور کامل ضدعفونی شود تا از انتقال آلودگی به محل جدید جلوگیری شود.

سخن پایانی

در آزمایشگاه‌های پزشکی، قیمت سانتریفیوژ خون به طور معمول بسته به نوع دستگاه، قدرت گردانندگی، ویژگی‌های جداسازی، و سایر ویژگی‌های فنی متغیر است. سانتریفیوژهای با کیفیت بالا که معمولا دارای قابلیت‌های پیشرفته‌ای مانند کنترل دقیق سرعت و دما، امکان تنظیم برنامه‌های چرخش مختلف و امکان جداسازی دقیق‌تر باشند، قیمت بالاتری دارند.

از طرف دیگر، دستگاه­های استاندارد با قابلیت‌های ساده‌تر و عملکرد متوسط معمولا هزینه کمتری دارند. در هر صورت، انتخاب یک سانتریفیوژ مناسب باید با توجه به نیازهای خاص آزمایشگاه و بودجه موجود انجام شود تا هم از لحاظ کیفیت خدمات و هم از لحاظ اقتصادی، بهینه باشد.

سوالات متداول

1. آیا سانتریفیوژ خون انواع مختلفی دارد؟

بله، این دستگاه انواع متعددی دارد که شامل سانتریفیوژهای برای جداسازی پلاسما، سلول‌های خونی و پلاکت‌ها می‌شوند.

2. آیا نگهداری این تجهیزات پیچیده است؟

نگهداری این دستگاه­ها به تمیز کردن منظم و رعایت دستورالعمل‌های سازنده بستگی دارد، اما در کل نیاز به مراقبت خاصی ندارند.

3. آیا بهتر است از دستگاه جدید یا دست دوم استفاده کرد؟

استفاده از دستگاه جدید تضمین می‌کند که دارای کارایی بالا و ضمانت بهتری است، اما دستگاه‌های دست دوم نیز می‌توانند گزینه‌های اقتصادی تری باشند.

4. چگونه می‌توان عمر مفید دستگاه سانتریفیوژ خون را بالا برد؟

رعایت دستورالعمل‌های تمیز کردن منظم، نگهداری در شرایط مناسب دما و رطوبت، و استفاده صحیح از آن می‌تواند از عمر مفید دستگاه را افزایش دهد.