انواع کلاس های هود آزمایشگاهی

آزمایشگاه‌ها به عنوان محیطی که در آن فرآیندهای شیمیایی و بیولوژیکی انجام می‌شود، دارای خطراتی برای کاربران و تکنسین‌های آن هستند. در نتیجه، استفاده از تجهیزات ایمنی در آزمایشگاه بسیار حائز اهمیت است. یکی از تجهیزات ایمنی اساسی در آزمایشگاه، هود آزمایشگاهی است که جهت حفظ سلامت کاربران و تکنسین‌های آن در برابر خطرات فرآیندهای شیمیایی و آزمایشگاهی بکار می‌رود. 
در این مطلب، با مزایای استفاده از انواع کلاس های هود آزمایشگاهی و نقش آن در حفظ سلامت کاربران و تکنسین‌های آزمایشگاه آشنا خواهید شد.

کاربرد هود آزمایشگاهی

هود آزمایشگاهی یکی از تجهیزات اساسی در آزمایشگاه های صنعتی، پژوهشی و پزشکی است که برای حفاظت از سلامت کاربران و تکنسین‌های آزمایشگاه در برابر خطرات فرآیندهای شیمیایی و آزمایشگاهی بکار می‌رود. از مزایای استفاده از هود آزمایشگاهی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هود آزمایشگاهی با جلوگیری از قرارگیری محصولات و نمونه‌های آزمایشگاهی در معرض هوای محیط، از فاسد شدن و تجزیه شدن آنها جلوگیری می‌کند.
• هود آزمایشگاهی با جلوگیری از آلودگی مواد شیمیایی و باکتری ها و سموم معلق در هوای آزمایشگاه، باعث حفظ محیط آزمایشگاه در برابر آلودگی خواهد شد.
• با ایجاد فضای بسته و محدود در بین آزمایشگاه ، هود آزمایشگاهی از کاربران در برابر فعل و انفعالات آزمایشگاهی، مواد شیمیایی و حتی انواع ویروس و باکتری و سموم محافظت می‌کند.
• هود آزمایشگاهی از بروز سوختگی های حرارتی و شیمیایی و انتشار بخارات سمی و آلوده، جلوگیری می‌کند.
• برخی از انواع هود آزمایشگاهی شیمی فن‌های سانتریفیوژی دارند که می‌توانند هوای آلوده را از محیط آزمایشگاه به بیرون منتقل کنند.

با توجه به اینکه هود آزمایشگاهی باعث حفظ سلامت کاربران و حفظ محیط آزمایشگاه می‌شود، استفاده از این تجهیزات در هر آزمایشگاهی بسیار ضروری و الزامی است. 

انواع هود آزمایشگاهی

در ادامه انواع هود آزمایشگاهی معرفی شده اند.

• هود شیمیایی: این نوع هود آزمایشگاهی جهت حفظ سلامت کاربران و جلوگیری از پخش بخارات سمی ناشی از فرآیندهای شیمیایی به کار می‌رود.
• هود میکروبی: هود میکروبی یا هود لامینار، در محیط های میکروبیولوژیکی برای فراهم کردن محیط مناسب برای کشت سلول، بافت و تومور استفاده می‌شود.

همانطور که بیان شد، هود لامینار یکی از دستگاه‌های ضروری در آزمایشگاه‌های بیولوژی، شیمی و فیزیک است. این دستگاه با عبور هوا از یک فیلتر HEPA و ایجاد جریان هوای تمیز و لامینار، موجب کاهش آلودگی هوا و سطوح کاری و حفظ شرایط بهداشتی در آزمایشگاه می‌شود.
به طور کلی، هود لامینار در سه کلاس مختلف به‌صورت زیر دسته‌بندی می‌شوند:

• هود بیولوژیک کلاسI
  این هود برای استفاده در آزمایشگاه‌ها و محیط‌های پردازش نمونه‌های غیرخطرناک زیستی طراحی شده است. این هودها برای حفاظت از پرسنل آزمایشگاه و همچنین حفظ محیط زیست ساخته می‌شوند. 
  هود بیولوژیک کلاس I قابلیت حفاظت در برابر ذرات معلق با اندازه بزرگتر از ۵ میکرومتر را داراست ولی قابلیت حفاظت در برابر گازها، بخارات و ذرات با اندازه کوچکتر از ۵ میکرومتر را ندارد. به علاوه، هود بیولوژیک کلاس I فقط برای استفاده در مواد غیرخطرناک زیستی مناسب است و برای مواد خطرناک زیستی یا مواد شیمیایی باید از هودهای با کلاس‌های بالاتر استفاده کرد. 
  در نسخه‌های جدیدتر این هودها، قابلیت حفاظت در برابر ذرات با اندازه بزرگتر از ۵ میکرومتر تقویت شده و به علاوه به‌صورت پیشرفته‌تری دارای فیلترهای اضافی جهت حفظ عملکرد آنها بوده و خطرات کمتری را برای پرسنل آزمایشگاه ایجاد می‌کنند.
   
• هود بیولوژیک کلاس II

  در واقع هود بیولوژیک کلاس II به پنج دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:

  1- دستگاه های نوع A: در این دستگاه ها، جریان هوا به صورت عمودی و از بالا به پایین است. در این دستگاه ها، 70% هوای خروجی از فیلتر HEPA و 30% هوای برگشتی است.

  2- دستگاه های نوع B1: در این دستگاه ها، جریان هوا به صورت افقی و از پایین به بالا است. در این دستگاه ها، حداقل 70% هوای خروجی از فیلتر HEPA و حداکثر 30% هوای برگشتی است.

  3- دستگاه های نوع B2: در این دستگاه ها، جریان هوا به صورت عمودی و از بالا به پایین است. در این دستگاه ها، حداقل 99.9% هوای خروجی از فیلتر HEPA و حداکثر 0.01% هوای برگشتی است.

  4- دستگاه های نوع C1: در این دستگاه ها، جریان هوا به صورت افقی و از پایین به بالا است. در این دستگاه ها، حداقل 99.9% هوای خروجی از فیلتر HEPA و حداکثر 0.01% هوای برگشتی است.

  5- دستگاه های نوع C2: در این دستگاه ها، جریان هوا به صورت افقی و از پایین به بالا است. در این دستگاه ها، حداقل 99.99% هوای خروجی از فیلتر HEPA و حداکثر 0.0005% هوای برگشتی است.

  همچنین قابل ذکر است که دستگاه‌های نوع B1 و B2 به دلیل شرایط ایمنی بالاتر، برای کارهایی مانند کشت باکتری، تهیه سلول‌های حیاتی، پردازش رده بندی شیمیایی و... مناسب هستند.
   

• هود بیولوژیک کلاس III
   هود بیولوژیک کلاس III یا جعبه دستکشی ایزوله شده، بالاترین سطح ایمنی را در میان هود‌های بیولوژیک دارد. این دستگاه‌ها برای انجام آزمایشاتی که نیاز به حفاظت از پرسنل، محصول و محیط زیست در برابر تماس با مواد خطرناک زیستی دارند، مناسب هستند. این هودها دارای محفظه جلویی بسته هستند و ورود و خروج مواد از طریق دستکش‌های لاستیکی در داخل محفظه صورت می‌گیرد.

  هوای موجود در کابین هود بیولوژیک کلاس III تحت فشار منفی است و هوایی که در آن قرار دارد بعد از عبور از دو فیلتر HEPA تصفیه شده و وارد محفظه می‌شود. همچنین، هوای خروجی از داخل محفظه نیز به همین صورت تصفیه و به جو تزریق می‌شود.

  در کل، هود بیولوژیک کلاس III برای انجام آزمایشات پیشرفته در زمینه‌هایی مانند ویروس‌شناسی، باکتری شناسی، تحقیقات ژنتیک و داروسازی مناسب است و به دلیل سطح بالای ایمنی، در برابر خطرات بیولوژیکی موثر عمل می‌کند.
   
• هود کانوپی: دو نوع سقفی و دیواری از این نوع هود آزمایشگاهی وجود دارد در این نوع هود با نصب در ارتفاع باعث خروج بخارات ناشی از عملیات خواهد شد. 
   
• هود بازویی: این نوع هود آزمایشگاهی، با داشتن مفصل و بازو، قابلیت جابجایی در متراژ مشخصی از محیط آزمایشگاهی را دارد.
  با توجه به نوع فعالیت‌های آزمایشگاهی و نیازهای خاص هر محیط، انتخاب نوع مناسب هود آزمایشگاهی بسیار حائز اهمیت است. لذا، بهتر است قبل از خرید و نصب هود آزمایشگاهی، با کارشناسان متخصص در این زمینه مشورت کنید.

انواع هود آزمایشگاهی بر اساس نوع فعالیت

هودهای آزمایشگاهی براساس نوع فعالیت آزمایشگاهی و مواد استفاده شده در آن‌ها، به چندین دسته‌بندی تقسیم می‌شوند. در زیر به توضیح انواع هودهای آزمایشگاهی بر اساس نوع فعالیت پرداخته‌ایم:

• هودهای آزمایشگاهی برای استفاده از مواد شیمیایی 

این نوع هود آزمایشگاهی برای جمع‌آوری بخارات و گازهای سمی و ناشی از تجزیه و تحلیل مواد شیمیایی و رادیونوکلئوتید به کار می‌روند. این هودها باید به گونه‌ای طراحی شوند که بتوانند در برابر مواد شیمیایی و رادیونوکلئوتید مقاومت کنند و از پخش آلودگی به محیط پیرامون جلوگیری کنند.

• هودهای آزمایشگاهی مناسب برای مواد عفونی

این نوع هود آزمایشگاهی برای جلوگیری از پخش عوامل عفونی و انتقال آنها به کارکنان آزمایشگاه به کار می‌روند. این هودها باید به گونه‌ای طراحی شوند که از پخش ذرات میکروبی جلوگیری کنند و به این منظور از فیلترهای خاصی استفاده می‌شود.

• هودهای آزمایشگاهی مناسب برای عوامل بیولوژیکی، جلوگیری از آلودگی و محافظت از کارکنان

این نوع هود آزمایشگاهی برای جمع‌آوری و از بین بردن بخارات و گازهای ناشی از عملیات‌های بیولوژیکی به کار می‌روند. این هودها باید به گونه‌ای طراحی شوند که از پخش آلودگی و ذرات میکروبی جلوگیری کنند و به طور همزمان از ورود عوامل خارجی به داخل هود جلوگیری کنند. هودهای آزمایشگاهی با قابلیت تنظیم دما و رطوبت نیز می‌توانند برای حفظ شرایط محیطی مناسب برای کشت و رشد میکروارگانیسم‌ها، سلول‌ها و بافت‌ها استفاده شوند.

نکات مهم در استفاده از هود آزمایشگاهی

استفاده از هودهای آزمایشگاهی برای حفظ ایمنی و بهبود شرایط محیطی آزمایشگاه بسیار مهم است. در زیر نکات مهمی که در استفاده از هودهای آزمایشگاهی باید رعایت شود، آورده شده است:

1. هنگام استفاده از هود آزمایشگاهی، باید به دقت تمامی دستورالعمل‌ها و استانداردهای ایمنی را رعایت کرد و از آنها پیروی کرد.
2. باید از نگهداری هرگونه حلال و مواد آزمایشگاهی در فضای زیرین هود آزمایشگاهی خودداری کرد. این کار می‌تواند به پخش آلودگی و خطر ایجاد حریق و انفجار در آزمایشگاه منجر شود.
3. در محیط‌هایی که از مواد قابل تجزیه و یا رادیواکتیو استفاده می شود، استفاده از هودهای آزمایشگاهی توصیه نمی‌گردد. در این حالت، مواد آلوده ممکن است به داخل هود و در نتیجه به محیط پیرامون منتقل شود و خطرات جدی برای کارکنان آزمایشگاه ایجاد کند.
4. فیلترهای هوای هود باید به طور منظم تعویض شوند تا عملکرد بهینه هود حفظ شود و خطرات بهداشتی و ایمنی کاهش یابد.
5. کارکنان آزمایشگاه باید همیشه از وسایل محافظت فردی مانند دستکش، عینک و ماسک استفاده کنند تا خطرات بهداشتی و ایمنی کاهش یابد.
6. هودهای آزمایشگاهی با قابلیت تنظیم دما و رطوبت باید به گونه‌ای تنظیم شوند که شرایط محیطی مناسب برای کشت و رشد میکروارگانیسم‌ها، سلول‌ها و بافت‌ها فراهم شود.
7. هودهای آزمایشگاهی باید در محل مناسب و به دور از محیط‌هایی که ممکن است باعث ایجاد خطرات بهداشتی و ایمنی شوند، نصب شوند.

به علاوه، باید توجه داشت که هودهای آزمایشگاهی باید به صورت منظم تعمیر و نگهداری شوند تا از عملکرد بهینه آنها اطمینان حاصل شود.

انتخاب هود آزمایشگاهی مناسب

در انتخاب و خرید هود آزمایشگاهی باید به چند مورد توجه کنید:

1. بسته به فعالیت‌های آزمایشگاهی شما (مانند شیمی، بیولوژی، فیزیک و غیره)، نوع مناسب هود آزمایشگاهی را انتخاب کنید.
2. با توجه به حجم و ابعاد محیط آزمایشگاهی، باید هود مناسب را انتخاب کنید. در صورتی که محیط آزمایشگاهی بزرگ است، هود با ظرفیت بالاتری باید انتخاب شود.
3. برخی از هودهای آزمایشگاهی از جنس فلزی و برخی دیگر از جنس شیشه ای هستند. هودهای فلزی دارای عمر طولانی تری هستند، اما هودهای شیشه ای قابلیت نصب در محل هایی که نور دید خوبی دارند را دارند.
4. با توجه به فعالیت‌های آزمایشگاهی، باید هود با سیستم تهویه مناسب را انتخاب کنید. بهتر است که هود با سیستم تهویه هوایی با کارآیی بالا و قابلیت تنظیم پارامترهای مختلف مانند دما، رطوبت و جریان هوا را انتخاب کنید.
5. برای افزایش ایمنی، هود آزمایشگاهی باید دارای سیستم هشداردهی و حفاظت اضافی باشد تا در صورت وقوع خطراتی مانند آتش‌سوزی یا نشت گاز، اقدامات لازم انجام شود.
6. در نهایت، قیمت هود آزمایشگاهی نیز باید ملاحظه شود. با این حال، توصیه می شود که برای افزایش کیفیت و عمر هود، از محصولات با کیفیت بالا استفاده کنید.
7. با توجه به این موارد، بهتر است قبل از خرید هود آزمایشگاهی، با کارشناسان متخصص در این زمینه مشورت کنید تا بتوانید بهترین گزینه را برای محیط آزمایشگاهی خود انتخاب کنید.